Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 2014

Η Νεράιδα των Τζουμέρκων .


Του Βασίλη Παππά .
Η Νεράιδα, η νύμφη των ανατολικών Τζουμέρκων, είναι το πιο ακριανό χωριό του νομού Τρικάλων προς τα δυτικά. Βρίσκεται σε μια γραφική πλαγιά της κεντρικής Πίνδου, και συγκεκριμένα στα ανατολικά Τζουμέρκα σε υψόμετρο 1100 μέτρα περίπου.
Η ιστορία του χωριού χάνεται στο παρελθόν. Το συναντούμε με το όνομα Γρεβενοσέλιον σε ένα χρυσόβουλο του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικου Παλαιολόγου του 1336, με το οποίο επιβεβαιώνει στον επίσκοπο Σταγών και Καλαμπάκας τα όρια της Μητροπόλεώς του. Η Νεράιδα αναγνωρίστηκε ως κοινότητα Γρεβενοσελίου το 1912. Κατόπιν το Γρεβενοσέλι, για ένα μικρό διάστημα, ειπώθηκε Χλωρό, ίσως από την πολλή βλάστηση που είχε και στη συνέχεια το 1928 ονομάστηκε Νεράιδα. Το όνομα του χωριού πάρθηκε από το ομώνυμο βουνό τοπωνύμιο.
Αν και διοικητικά ανήκει στο νομό Τρικάλων, η καρδιά αυτού του χωριού χτυπάει στην Άρτα. Κι' αυτό γιατί από εκείνα τα χρόνια οι κάτοικοι είχαν επικοινωνία με την περιοχή της Άρτας. Εκεί ξεχείμαζαν όσοι είχαν γιδοπρόβατα, καθώς και πολλές οικογένειες που δούλευαν σε αγροτικές δουλειές (ελιές, βαμβάκια και κυρίως πορτοκάλια) και τα παιδιά τους πήγαιναν σχολείο στην πόλη της Άρτας. Τα ήθη και έθιμα της Νεράιδας είναι καθαυτού Τζουμερκιώτικα. Δέχτηκε βέβαια επιρροές όπως όλα τα χωριά των Τζουμέρκων από την Ήπειρο καθώς και το Ξηρόμερο της Αιτωλοακαρνανίας κι αυτό λόγω αρτινών επιρροών. Το διαπιστώνουμε άλλωστε και από τα τραγούδια του γάμου (ξουράφια από τα Γιάννενα, κι ακόνια από την Πρέβεζα) καθώς και από το Διπλοκάγκελο τοπικό χορό της περιοχής που προήρθε από την Ήπειρο.
Ο γάμος στη Νεράιδα κράταγε μια βδομάδα. Ξεκινούσε Δευτέρα με Τρίτη και τελείωνε την επόμενη Δευτέρα, με όλα τα εθιμοτυπικά και με τραγούδια για την κάθε περίπτωση. Γάμοι τώρα δεν γίνονται γιατί το χωριό ερήμωσε. Το χειμώνα κατοικούν 25 άτομα και το καλοκαίρι περίπου 500. Οι κάτοικοι άρχισαν να μεταναστεύουν για τα μεγάλα αστικά κέντρα στα μέσα της δεκαετίας του '50 με τη μεγάλη εσωτερική μετανάστευση, για να ολοκληρωθεί με την κατολίσθηση του '63 και το μεγάλο σεισμό του '67. Το πανηγύρι γίνεται στις 26 Ιουλίου της Αγίας Παρασκευής. Μέχρι και το '70 κράταγε τρεις ημέρες και με την παραμονή τέσσερις. Από τη δεκαετία του '70 και μετά, δυο μέρες με την παραμονή τρεις. Το πανηγύρι ακόμα και σήμερα κρατιέται πολύ κοντά στην παράδοση. Γίνεται σχεδόν σαν τον παλιό καλό καιρό, όπως το παρέλαβαν οι σημερινοί κάτοικοι από τους παλαιότερους για να το μεταλαμπαδεύσουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και στις επόμενες γενιές.
Το Διπλοκάγκελο που είναι ο τοπικός χορός της περιοχής αποτελεί το αποκορύφωμα του πανηγυριού. Γίνεται τη δεύτερη μέρα του πανηγυριού και στο πλαίσιο αυτό χορεύονται τα τραγούδια «Κωστηλάτα» και «Μαρία λεν την Παναγιά», καθώς και δίστιχα της αγάπης όπως:
Συ που σέρνεις το χορό
κάνε διπλοκάγκελο
είμαι ξένος και θα ιδώ
και θα πάω να μολογώ
Το πανηγύρι της Νεράιδας είναι άρωμα και τρόπος ζωής των ορεινών, με τους ανθρώπους να γλεντάνε και τους Αγίους να συνομιλούν με τα τραγούδια μας και γενικότερα με τη λαϊκή μας παράδοση.
Το μοναστήρι της Αγίας Κυριακής βρίσκεται στην άκρη του χωριού. Πέρα από την παράδοση και την απήχηση της ευρύτερης ακτινοβολίας του πρέπει να έχει την αρχή του πριν το 1453, χρονιά άλωσης της Πόλης. Αυτό προκύπτει από επιστημονική έρευνα και μελέτη που έγινε σε αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής. Υπάρχουν και άλλα τέσσερα ξωκλήσια κτισμένα διάσπαρτα στις πλαγιές, καθώς επίσης και ο ενοριακός ναός του Αγίου Γεωργίου.
Κατά το έτος 1777 πέρασε από τη Νεράιδα ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους, Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Πατρο-Κοσμάς, όπως τον ξέρει ο λαός. Οι κάτοικοι τον υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό. Μίλησε στους χωριανούς κάτω από το μεγάλο πλάτανο που σώζεται μέχρι σήμερα, για το Θεό και την πατρίδα και προφήτεψε τη μεγάλη επανάσταση του Γένους.
Τα χωριά μας, αυτές οι αετοφωλιές της ελληνικής περιφέρειας, αποτελούν τα υγιή κύτταρα στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι, παίζοντας σημαντικό ρόλο με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Οι κάτοικοι της Νεράιδας δεν είναι Βλάχοι, ούτε Σαρακατσαναίοι. Είναι γνήσιοι Τζουμερκιώτες, με ιδιωματισμούς στο τοπικό τους γλωσσάρι.
Το ρεπορτάζ αυτό έγινε μετά από φιλική συζήτηση που είχαμε με τον αγαπητό φίλο Σπύρο Νεραϊδιώτη (υπάλληλος ΔΕΗ, χοροδιδάσκαλος, συγγραφέας, λαογράφος, τηλεοπτικός παραγωγός), ο οποίος μας προσκάλεσε με την πρώτη ευκαιρία να επισκεφτούμε το χωριό του.
Η Αγία Κυριακή και τα άλλα ξωκλήσια
Το μοναστήρι της Αγίας Κυριακής βρίσκεται στην άκρη του χωριού. Πέρα από την παράδοση και την απήχηση της ευρύτερης ακτινοβολίας του πρέπει να έχει την αρχή του πριν το 1453 χρονιά της άλωσης της Πόλης. Αυτό προκύπτει από επιστημονική έρευνα και μελέτη που έγινε σε αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής.
Στις πλαγιές του βουνού υπάρχουν και άλλα ξωκλήσια, όπως, της Θεοτόκου, της Αγίας Παρασκευής, του Αη-Λιά, του Πατρο-Κοσμά, του Αη-Θόδωρου. Και μέσα στο χωριό δεσπόζει ο ναός του Αγίου Γεωργίου.
Ασχολίες των κατοίκων .
Οι μόνιμοι κάτοικοι της Νεράιδας (χειμωνιάτες) ασχολούνται καθαυτό με αγροτικές δουλειές. Τους χειμερινούς μήνες εκτρέφουν περί τα 300 γιδοπρόβατα και βοοειδή, και τους καλοκαιρινούς μήνες, ανεβαίνοντας και οι άλλοι από τα χειμαδιά, είναι στα 1300 περίπου, καλλιεργώντας και λίγα χωράφια με κηπευτικά και καλαμπόκι.
Καταστήματα και ξενώνες .
Το χωριό είναι συγκεντρωμένο και στο κέντρο του υπάρχουν τρία καφε-ψητοπωλεία που μπορούν να εξυπηρετήσουν κάθε επισκέπτη σε καθημερινή βάση. Επίσης στην άκρη του χωριού υπάρχει και ένας ξενώνας πολυτελείας (5*) που λειτουργεί τους καλοκαιρινούς μήνες και την περίοδο των γιορτών (Πάσχα Χριστούγεννα).
Αν και η Νεράιδα το χειμώνα κατοικείται από λιγοστούς κατοίκους, την περίοδο των γιορτών, γυρίζουν πολλοί χωριανοί καθώς και άλλοι επισκέπτες για να περάσουν εκεί αυτές τις μέρες ξεφεύγοντας λίγο από την καθημερινότητα.
Επιστροφή στις ρίζες .
Από τα αξιοσημείωτα των τελευταίων ετών στα χωριά, είναι η επιστροφή των νέων στα πατρογονικά και γενικότερα στην παράδοση, αναζητώντας τις ρίζες μας. Αυτά τα παιδιά δίνουν θετικά δείγματα αγάπης και νόστου για τα χωριά μας, με τη δυναμική τους παρουσία στα καθημερινά, και πολύ περισσότερο στα κορυφαία γεγονότα που είναι τα πανηγύρια μας. Τις μέρες του πανηγυριού συμμετέχουν ενεργά, σκορπώντας κέφι με πολύ μεράκι, κρατώντας τα όργανα (ορχήστρα) μέχρι το πρωί .
Palmosartas .

Δεν υπάρχουν σχόλια: